By: Zeidrick-J Cudilla
FOR THE readers enjoyment and accessibility, an excerpt from the proceedings of Emperor Flor Intrencherado before the Court of First Instance in Iloilo is published in todays column. First printed in three parts in July 1927, the transcript appeared originally in Hiligaynon language in a local periodical Domingo sang Makinaugalingon. Judge Fernando Salas began his questioning.
Pamangkot (P): Ano ang katuyuan mo sa pagnombrar sing mga duke, markes, kondes kag mga barones?
Sabat (S): Pagpatalupangud sa manugmandu agud nga liwanon ang mga pagbulut-an kag itugot ang kaluwasan nga ipadala sa aton gikan sa Estados Unidos.
P: Ang ginapamangkut ko kon ano ang imo katuyuan sa paghimu sina nga mga nombramiento.
S: Gg. Hukum, sa paghimu sing isa ka maayo nga gobierno; isa ka maayo nga gobierno nga kaugalingon.
P: Ano nga gobierno nga kaugalingon ang ginatinguha mo?
S: Ang luyag ko amo ang kaluasan sang tanan.
P: Ang buut mo isiling nga ikaw buut mag Hepe sang nasion nga Filipinas.
S: Huo, Ginoo; apang luason ko anay ang akon banwa nga amo ang ginapangabudlayan ko.
P: Sa ano nga titulo buut ka maggahum sa Filipinas?
S: Sa bagay sang pagpatuk sang gobierno imperial, nga may isa ka emperador, anum ka hari, duha ka pulu kag walu ka konde, pila ka gatus ka batalyon nga amo ang magapabakud sang aton industria, sang aton komersio, kaugalingon sang isa ka gobierno nga kaugalingon; bangud kay indi kita paghatagan sang kaluasan sang Estados Unidos kon wala kita sing industria kag komersio nga kaugalingon. Kag sa pagpatigayon sini nga tanan, nangabudlay ako kag nagadayon sa pagpangabudlay tubtub nian kutub sang 1905.
P: Ang luyag mo isiling nga ikaw amo ang maga emperador sa Filipinas?
S: Hoo, Ginoo; kay amo ang luyag sang banwa. Ang Estados Unidos nagasiling nga dapat nga may aton kita nga gobierno nga kaugalingon, kag amo ang akon ginapaninguha sa aton kauturan, kay ang proverbio nagasiling: Velar es estudiar kag amo ini, ginoong kong hukum, ang leksion kag amo ang akon ginatun-an.
The provincial fiscal Borromeo Veloso conducted the following interrogation:
P: Ano yadto ang inaway nga wala sing mga soldado ang imo ginapangwali sa banwa?
S: Hoo, ginoo kag nasanagan.
P: Kag sa ano nga bagay?
S: Sa hangin, adlaw kag bulan sarang ko malaglag ang mga kaaway sang bug-os nga kapupud-an kay ang Dios naghukum na sini nga kalibutan kutub sang tuig 1910 nga nagsubang ang kometa Hally, ang kalibutan nasilutan na, apang tungud nasayuran ko ina nga tanan kay gin-iwagan ako sang Dios nga Espiritu Santo, nangabudlay ako, nakigsumpong ako, kag sa sina nga kabangdanan tubtub nian nagapakigsumpong ako sa pagluas sa akon banwa, sa justicia divina, sang tanan nga banwa sang tanan nga tao.
P: Kag yadtong anaw nga imo ginatagna?
S: Kag wala bala mahayagi ina?
P: Apang san-o maabut ina nga anaw?
S: San-o maabut? Buut mo bala ang kasanagan? Ara sa munisipiong Leon sini nga probinsia. Wala ka bala makasayud nga ang tubig didto kan-uman ka tapak na ang kadalumon? Ina amo ang maayo nga kamatuuran, ginoong hukom; ang kalibutan nahukamn na; wala sing bisan isa nga maluyag magpangabudlay sa pagluas sang kalibutan: amo ina nga nangabudlay ako kutub sang 1905, kag may ara pa nga iban nga nagasiling nga buang ako; apang may ara bga banwa nga nakakilala sa akon.
After Veloso cross-examined the emperor, the court asked a man surnamed Jimenea, probably another lawyer, whether he had questions. The man answered in the negative. In the last part of the publication, an editors note left the periodicals readers to decide on the convicted mans state of mind.
